Komunikat MNiSW o zaświadczeniach OPS na potrzeby stypendiów socjalnych – komentarz eksperta IRSW

Komunikat Ministerstwa jest odpowiedzią na wątpliwości co do wykładni i praktycznego stosowania od 1 października br. art. 88 ust. 4 i 5 ustawy – Prawo o szkolnictwie i nauce. Przepisy te stanowią, że organ stypendialny odmawia przyznania stypendium socjalnego studentowi, którego miesięczny dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty minimum socjalnego, jeżeli nie dołączy do wniosku o przyznanie stypendium socjalnego zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej o sytuacji dochodowej i majątkowej swojej i rodziny, chyba że przyczyny niedołączenia do wniosku o przyznanie stypendium socjalnego zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej o sytuacji dochodowej i majątkowej studenta i rodziny studenta były uzasadnione oraz student udokumentował źródła utrzymania rodziny.
Ministerstwo wskazuje, że ośrodek pomocy społecznej ma obowiązek wydać zaświadczenie m.in. o źródłach i wysokości dochodów, stanie majątkowym studenta i członków jego rodziny, przyznanych rodzinie świadczeniach, o których mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Warto zatem zauważyć, że zakres informacji ujmowanych w zaświadczeniu zależna jest od treści wniosku o jego wydanie, tj. potwierdzenia jakich faktów żąda wnioskodawca (zob. art. 217 § 1 i 2 Kodeksu postępowania administracyjnego). Nie ma przeszkód, aby sama uczelnia opracowała dla studentów wzór wniosku o wydanie zaświadczenia przez ośrodek pomocy społecznej, który będzie zawierać pytania o informacje niezbędne dla organu stypendialnego. Dodać też wypada, że organ kierujący ośrodkiem pomocy społecznej nie może odmówić wydania zaświadczenia w innej formie niż postanowienie, co wynika z art. 219 Kodeksu postępowania administracyjnego. Stąd organ stypendialny nie powinien dawać wiary studentowi twierdzącemu, że ośrodek pomocy społecznej nie wydał zaświadczenia, jeżeli nie przedstawi stosownego postanowienia.
Należy przy tym dodać, że zaświadczenie jest dokumentem urzędowym, cieszącym się domniemaniem, że prawdziwe są okoliczności, które zostały w nim urzędowo stwierdzone (art. 76 Kodeksu postępowania administracyjnego). Nie wyklucza on jednak innych dowodów, jak też żądania przez organ stypendialny od studenta dalszych dokumentów czy wyjaśnień (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 lutego 2019 r., II SA/Wa 1389/18).

Warto zwrócić uwagę na zaakcentowanie przez Ministerstwo, że źródła utrzymania rodziny studenta w sytuacji uzasadnionego przez niego nieprzedłożenia zaświadczenia muszą być udokumentowane (a nie tylko uprawdopodobnione) „w sposób wystarczający i wiarygodny”. Władztwo oceny, czy dany sposób spełnia te wymagania, pozostawione jest ocenie organu stypendialnego. Nota bene, posłużenie się w ustawie słowem „udokumentowanie” zdaje się wykluczać oświadczenia samego studenta czy członków jego rodziny lub innych podmiotów zainteresowanych wynikiem sprawy. Ministerstwo jako przykładowe dokumenty wskazuje te potwierdzające utrzymywanie się ze świadczenia wychowawczego, świadczeń rodzinnych, oszczędności zgromadzonych na rachunkach bankowych, otrzymanych darowizn, kredytu studenckiego.
Ministerstwo wskazuje, że w przypadku otrzymywania stypendium socjalnego student może nie spełniać kryteriów otrzymywania świadczeń socjalnych z ośrodka pomocy społecznej, a w konsekwencji ich nie otrzymywać. Niejasna jest jednak konkluzja Ministerstwa, że jest to uzasadniona sytuacja nieprzedłożenia zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej. Wszak osoba niekorzystająca ze świadczeń pomocy społecznej też ma możliwość uzyskania zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej – właśnie z informacją, że nie korzysta z tych świadczeń. Trudno zatem się zgodzić, że w jej przypadku występuje „brak możliwości dostarczenia zaświadczenia o treści określonej w art. 88 ust. 4 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”.
Co szczególnie istotne, Ministerstwo potwierdza, że regulacje dotyczące przyznawania stypendium socjalnego, w tym obowiązek dostarczania zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej, dotyczą równo studentów będących obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej, jak i cudzoziemców. Ministerstwo wskazuje, że „brak uprawnienia do korzystania z pomocy społecznej przez cudzoziemca stanowi, w ocenie Ministerstwa, uzasadnioną przyczynę niedołączenia do wniosku o przyznanie stypendium socjalnego zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej o sytuacji dochodowej i majątkowej studenta i jego rodziny.” Wydaje się jednak, że nie jest tu wystarczające samo oświadczenie studenta cudzoziemca, lecz powinien wykazać, że wystąpił o stosowne świadczenie, jednak zostało mu odmówione z uwagi na wspomniany brak uprawnienia. Ważne jest jednak, że jak można domyślać się z komunikatu Ministerstwa, student cudzoziemiec nie ma obowiązku przedstawiania zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej kraju pochodzenia, co było przedmiotem istotnych wątpliwości w uczelniach. Nie jest on jednak w żadnym stopniu zwolniony z obowiązku udokumentowania (co zakłada przedstawienie dokumentów – uczelnia może w regulaminie wymagać ich przetłumaczenia zgodnie z regulacjami ustawy o języku polskim) w sposób wystarczający i wiarygodny źródeł utrzymania swojej rodziny.

Pełna treść komunikatu MNiSW: konstytucjadlanauki.gov.pl