![Trendy w strukturze i liczebności prowadzonych kierunków studiów i studiowań [ANALIZA]](https://irsw.pl/wp-content/uploads/Trendy-1170_460.png)
W artykule dokonano statystycznej analizy liczby prowadzonych kierunków studiów i liczby studiowań w Polsce. Wzięto pod uwagę poziomy kształcenia, dziedziny nauki/sztuki i typy uczelni. Analiza obejmuje okres lat 2012 – 2019.
Zmiany w liczbie uczelni i prowadzonych przez nie kierunków studiów
Mimo, iż liczba uczelni w polskim systemie szkolnictwa wyższego spada (z 456 uczelni w 2012 roku do 382 w roku 2019), liczba kierunków studiów na przestrzeni lat systematycznie rośnie. Największy spadek liczby uczelni odnotowano wśród instytucji niepublicznych, bowiem z 311 uczelni w 2012, pod koniec roku 2019 pozostały 234 placówki.
W roku 2019, zarówno na uczelniach publicznych jak i niepublicznych, prowadzono 6919 kierunków studiów, co stanowi przyrost o 1027 w stosunku do liczby kierunków prowadzonych w roku 2012. Zdecydowana większość kierunków przypada na studia I stopnia – obserwuje się powolny, jednak stały wzrost ich liczby, gdy na studiach II stopnia proces ten postępuje bardziej dynamicznie (Wykres 1). Równocześnie, ze wzrostem liczby kierunków występuje zjawisko wygaszania i likwidacji kierunków, jednak jego skala jest niewielka, bowiem do 2019 roku rozpoczęto wygaszanie 451 kierunków, a zlikwidowano 13. Najliczniejszą grupę wygaszanych kierunków stanowią pedagogika (16%), zarządzanie (9%), administracja i informatyka (po 6%). W 78% przypadków były to studia I stopnia, w 19% studia II stopnia, natomiast w 3% – jednolite studia magisterskie.
Wykres 1.
Źródeł takiej proporcji upatrywać można we wcześniejszym upowszechnieniu dwustopniowego systemu studiów, narzuconego przez postulaty zawarte w Deklaracji Bolońskiej oraz w zmianach w przepisach, czego skutkiem była powszechna transformacja jednolitych studiów magisterskich w strukturę dwustopniową. Jedynie kierunki wymienione w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 września 2018 r. w sprawie studiów kierunki studiów są prowadzone jako jednolite studia magisterskie (m.in. lekarski, fizjoterapia, weterynaria, prawo, pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna) lub mogą być prowadzone jako jednolite studia magisterskie (psychologia, architektura, reżyseria, grafika lub kierunki, na których kształci się wyłącznie kandydatów na żołnierzy zawodowych), co wiąże się nierozerwalnie z ich specyfiką.
Liczba kierunków a typy uczelni i dziedziny kształcenia
Liczba kierunków w uczelniach publicznych w Polsce systematycznie wzrasta, natomiast w uczelniach niepublicznych zauważyć można niewielką fluktuację w tym zakresie – od 2013 roku ich liczba się zmniejszała, a od 2017 roku ponownie wzrosła. Największy przyrost liczby kierunków obserwuje się przede wszystkim w uniwersytetach, uczelniach pedagogicznych, przyrodniczych i medycznych. Ciekawym trendem jest sukcesywny wzrost liczby kierunków w uczelniach zawodowych przy jednoczesnym spadku liczby uczelni zawodowych. Niewielkie spadki liczby kierunków obserwuje się w uczelniach technicznych i artystycznych (Wykres 2).
Wykres 2.
Analizując liczbę kierunków prowadzonych w poszczególnych dziedzinach (Wykres 3) można zauważyć, iż zdecydowanie najwięcej jest ich w dziedzinie nauk społecznych, gdzie obserwuje się również największy, bo aż o 711, przyrost kierunków na przestrzeni lat 2012 – 2019. Wzrost liczby kierunków zauważyć można również w dziedzinie nauk medycznych i o zdrowiu. Z kolei najmniej kierunków prowadzonych jest w dziedzinie nauk rolniczych, a znaczący spadek liczby kierunków odnotowano w dziedzinie nauk inżynieryjno-technicznych oraz nauk ścisłych i przyrodniczych[1].
Wykres 3.
Trendy w kontynuowaniu studiów i zmienności liczby studiowań
Wraz z upowszechnieniem się modelu studiów dwustopniowych można zaobserwować, iż naukę na studiach II stopnia bezpośrednio po uzyskaniu tytułu zawodowego licencjata lub inżyniera, rozpoczynała przeważająca liczba absolwentów (64 – 66%). Zdecydowana większość z nich podejmuje naukę w tej samej uczelni (75 –76%). Najczęstszym powodem niewielkiego zainteresowania absolwentów zmianą kierunku studiów lub uczelni po ukończeniu studiów I stopnia jest dostosowywanie przez uczelnię programów studiów II stopnia do potrzeb absolwentów studiów I stopnia, zamierzających kontynuować kształcenie na tym samym kierunku, stwarzając jednocześnie w różnym stopniu bariery dla absolwentów innych kierunków i uczelni. Warto podkreślić, że regulacje stanowiące, że uprawnieni do podjęcia studiów II stopnia są jedynie absolwenci studiów I stopnia na tym samym lub zbliżonym kierunku, były rozbieżne z rozumieniem systemu studiów wielostopniowych przyjętym w Procesie Bolońskim.
Analiza trendów w polskim szkolnictwie wyższym pokazuje, iż systematycznie spa da liczba studiowań, zarówno na studiach I jak i II stopnia. Liczba studiowań na jednolitych studiach magisterskich charakteryzuje się pewną zmiennością w czasie, jednak od 2016 roku zauważyć można ich stały wzrost (Wykres 4). Jednocześnie należy pamiętać, iż student może studiować na więcej niż jednym kierunku, co powoduje, że prezentowana liczba studiowań jest wyższa niż faktyczna liczba studentów.
Wykres 4.
Liczba studiowań na uczelniach publicznych w Polsce systematycznie spada, natomiast w uczelniach niepublicznych zauważyć można pewną zmienność w czasie – od 2012 roku liczba studiowań zmniejszała się, a od 2016 roku ponownie wzrosła. Największy spadek studiowań obserwuje się przede wszystkim w uniwersytetach i uczelniach technicznych, a także w uczelniach pedagogicznych i zawodowych, natomiast wzrost liczby studiowań odnotowano w uczelniach medycznych (Wykres 5).
Wykres 5.
Warto również spojrzeć na porównanie trendów w liczbie prowadzonych kierunków studiów z liczbą studiowań w uczelniach akademickich i uczelniach zawodowych (Wykres 6) – o ile w uczelniach akademickich, na przestrzeni lat 2012 – 2019, liczba kierunków wzrastała wraz ze spadkiem liczby studiowań, to w uczelniach zawodowych od 2014 roku obserwuje się „zsynchronizowanie” trendów w liczbie prowadzonych kierunków z liczbą studiowań.
Wykres 6.
Podsumowanie
Analiza trendów w strukturze i liczebności prowadzonych kierunków studiów w latach 2012 – 2019 wykazała systematyczny wzrost liczby kierunków, szczególnie w uczelniach publicznych. Najwyższy ich przyrost zauważa się w uniwersytetach, uczelniach pedagogicznych, przyrodniczych i medycznych, natomiast najniższy w uczelniach technicznych i artystycznych. Dziedzinami, w których utworzono najwięcej kierunków, są nauki społeczne oraz nauki medyczne i o zdrowiu. Z kolei najmniej kierunków prowadzonych jest w dziedzinie nauk rolniczych, nauk inżynieryjno-technicznych oraz nauk ścisłych i przyrodniczych. Na studiach I stopnia obserwuje się powolny, jednak stały wzrost liczby kierunków, natomiast na studiach II stopnia wzrost ten jest bardziej dynamiczny.
Analiza trendów w liczebności studiowań na przestrzeni lat 2012 – 2019 wykazała ich systematyczny spadek, zarówno na studiach I jak i II stopnia, w szczególności na uczelniach publicznych. Największy spadek liczby studiowań zauważa się w uniwersytetach i uczelniach technicznych, a także w uczelniach pedagogicznych i zawodowych, natomiast wzrost liczby studiowań odnotowano w uczelniach medycznych.
Warto również wspomnieć, iż w uczelniach akademickich liczba kierunków wzrasta wraz ze spadkiem liczby studiowań, natomiast w uczelniach zawodowych od 2014 roku obserwuje się „zsynchronizowanie” trendów w liczbie prowadzonych kierunków z liczbą studiowań.
[1] Przyjęto klasyfikację zgodną z rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 20 września 2018 r. w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych.
Opracowanie:
Magdalena Kalicka
Instytut Rozwoju Szkolnictwa Wyższego
Źródła:
- Kraśniewski A. „Proces Boloński. To już 10 lat” (Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, 2009)
- RAD-ON, (dostęp pod linkiem: https://radon.nauka.gov.pl/)
- Raport: „Szkolnictwo wyższe w Polsce w latach 2012–2018” (Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy, 2019)
- Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 września 2018 r. w sprawie studiów (dostęp pod linkiem: https://www.bip.nauka.gov.pl/proces-bolonski/)