Statut uczelni w świetle Ustawy 2.0 / checklista statutowa do pobrania

Statut każdej jednostki organizacyjnej to swoisty kręgosłup danego podmiotu – określa kształt danego organizmu, definiuje zasady kooperowania jego poszczególnych części, wyznacza ramy i zasady działania. Statuty uczelni publicznych to materia szczególnie specjalistyczna i szczególnie wymagająca. Różne są uczelnie – o bardziej lub mniej rozbudowanej strukturze, o różnej liczbie pracowników i studentów, o różnym profilu – akademickim lub zawodowym. Osoby tworzące obecnie na poszczególnych uczelniach statuty, muszą przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie, jaka jest wizja danej uczelni. Jak władze tej uczelni chcą wykorzystać możliwości stworzone przez tzw. ustawę 2.0, czyli nową ustawę Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Na ile utrzymać dotychczasowy ustrój – przy uwzględnieniu zmian narzuconych przez ustawę, a na ile wprowadzić zupełnie nowe, dopuszczone przez ustawę rozwiązania. Decyzji do podjęcia jest wiele na wielu poziomach. Sama struktura organów uczelni oraz podział kompetencji pomiędzy nie stanowi rozstrzygnięcie o doniosłych skutkach dla funkcjonowania uczelni, a w konsekwencji dla roli, którą ta uczelnia będzie mogła odgrywać w danym regionie, czy miejscowości.

Decyzyjność w procesie kształtowania przyszłego statutu uczelni

Podjęcie decyzji przesądzających o kształcie przyszłego statutu musi być dokonane przez osoby zarządzające daną uczelnią, po dobrym rozeznaniu stanu obecnego, jego dobrych i słabych stron. Dopiero wtedy można podjąć decyzję o kierunku ewentualnych zmian. Dla obiektywizacji takiej ewaluacji warto odwołać się także do oceny i rekomendacji formułowanych przez ekspertów zewnętrznych. Decyzja o zakresie wprowadzanych zmian musi być podjęta autonomicznie przez władze uczelni, po szerokiej albo ograniczonej dyskusji z przedstawicielami wspólnoty uczelni, ale pozyskanie dodatkowych danych, w szczególności właśnie w postaci zewnętrznego, eksperckiego spojrzenia wydaje się bardzo cenne.

Wyzwania w procesie wdrażania nowego statutu w uczelni

Podjęcie decyzji o przyszłym kształcie organizacyjnym i funkcjonalnym uczelni, to jednak dopiero początek wyzwań. Przyjęte rozstrzygnięcia trzeba bowiem umiejętnie przełożyć na treść aktów prawa wewnętrznego obowiązujących w uczelni, w szczególności statutu. Opracowanie statutu wymaga nie tylko uwzględnienia podjętych rozstrzygnięć merytorycznych, ale przede wszystkim umiejętnego wbudowania statutu w cały system aktów prawnych wiążących uczelnię. Trzeba uwzględnić przepisy ustawy 2.0, ocenić, które z tych przepisów i w jakim zakresie wymagają powtórzenia w statucie, uzupełnienia albo – jeżeli ustawa na to pozwala – skorygowania. Każdy przepis statutu trzeba także ocenić z punktu widzenia zgodności z całym systemem aktów powszechnie obowiązujących, w szczególności ustaw, a nie tylko z ustawą 2.0. Ostatnim elementem, który często bywa niedoceniany, z reguły z fatalnymi skutkami dla jasności i tym samym możliwości stosowania przepisów wewnętrznych – jest konieczność przestrzegania przy opracowywaniu statutu określonych zasad tworzenia prawa. Reguły prawodawcze, niektóre stosowane wprost, a inne odpowiednio, pozwalają przygotować statut w pełni zgody z przyjętymi kierunkowo rozstrzygnięciami, ale też należycie skomponowany w swojej systematyce wewnętrznej oraz zbudowany z przepisów spójnych, jednoznacznych i unikających błędów legislacyjnych.

Autor: dr Maciej Berek – Ekspert ds. Legislacji