Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego Jarosław Gowin 19 marca wydał komunikat, w którym poinformował, że studenci mogą ubiegać się o zapomogę z powodu koronawirusa.
Ministerstwo rekomenduje uczelniom, aby studenci składający wnioski o jednorazową zapomogę mogli uzasadnić je nadzwyczajnymi okolicznościami, które wynikają z wprowadzenia stanu zagrożenia epidemicznego w kraju. Jak interpretować nadzwyczajne okoliczności w sytuacji, w której się teraz znajdujemy? Czy będzie miało to wpływ na podział Funduszu świadczeń Socjalnych na uczelniach?
O odpowiedź na najczęściej zadawane w tej kwestii pytania poprosiliśmy Parlament Studentów Rzeczypospolitej Polskiej:
- Minister Jarosław Gowin powiedział, że zapomogę można uzasadnić „obecnymi, nadzwyczajnymi okolicznościami, związanymi z wprowadzeniem stanu zagrożenia epidemicznego”. Jak uczelnie powinny takie okoliczności interpretować? Czy sam fakt, że student nie odbywa zajęć z powodu koronawirusa jest podstawą do złożenia wniosku? Czy raczej chodzi o utratę pracy lub przestój w pracy z tego powodu / nakaz odbycia kwarantanny / nakaz opuszczenia akademika (jeśli takie były)? Jakie jeszcze okoliczności można uwzględnić?
Zapomogę może otrzymać student, który znalazł się przejściowo w trudnej sytuacji życiowej. (art. 90 PSWN). Samo zawieszenie zajęć czy wprowadzenie ograniczeń w przemieszczaniu się nie stanowi automatycznej podstawy do otrzymania zapomogi. Student, który stara się o otrzymanie zapomogi powinien wykazać, że znalazł się w przejściowo trudnej sytuacji życiowej. Taką podstawą może być utrata zarobku np. na skutek zamknięcia podmiotu, w którym student pracował lub znaczne obniżenie liczby godzin i na skutek tego obniżenie lub utrata zarobku. Również taką sytuację może być przymusowa kwarantanna, która uniemożliwiła studentowi kontynuację pracy na umowie zlecenie lub dzieło. Podstawą w indywidualnych przypadkach może być również oprócz utraty zarobku, znaczne zwiększenie kosztów utrzymania np. konieczność wynajęcia lokalu (z uwagi na zamknięcie akademika lub konieczność odbycia kwarantanny w wynajętym lokalu). Również należy przyjrzeć się sytuacji studentów, którzy realizowali część studiów na uczelni zagranicznej i z powodu wprowadzonych ograniczeń musieli powrócić do kraju w trybie nagłym (co skutkowało znacznie zwiększonymi kosztami podróży, które nie zostały sfinansowane z innych środków). Analogicznie należy zbadać sytuację studentów, którzy z powodu wprowadzonych ograniczeń nie wyjechali na uczelnie lub praktyki zagraniczne, a ponieśli z tego powodu koszty, które nie zostały sfinansowane z innych środków. Należy podkreślić, że zapomoga opiera się o dotychczasowe uregulowania wynikające z Ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce i w każdym przypadku należy badać sytuację konkretnego studenta, sprawdzając czy znalazł się w przejściowo trudnej sytuacji życiowej.
- Jak należycie udokumentować wniosek o zapomogę kiedy nie można się (z uwagi na sytuację) zarejestrować w Urzędzie Pracy? Skąd wziąć zaświadczenie o nakazie odbycia kwarantanny? Jak potwierdzić fakt utraty pracy czy przestoju kiedy pracownik ma umowę zlecenie odnawianą co miesiąc? Czy np. może to być ostatnia umowa + oświadczenie pracodawcy, że zakład pracy nie działa z powodu pandemii koornawirusa?
Ustawa nie określa w jaki sposób należy udokumentować wniosek o zapomogę. Zastosowanie mają w tym przypadku przepisy Kodeksu Postępowania Administracyjnego, który stanowi,
że jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W każdym przypadku potwierdzenie może nastąpić w inny sposób – w zależności co jest podstawą złożenia wniosku. W przypadku utraty zarobku powinny to być zaświadczenia z zakładu pracy, rozwiązanie umowy zlecenie lub jej aneksowanie, a jeśli jest to możliwe student powinien takimi zaświadczeniami wykazać, że wcześniej otrzymywał wynagrodzenie, którego obecnie nie otrzymuje z powodu wprowadzonych w kraju ograniczeń. Zgodnie ze wskazanym wcześniej przepisem kpa oraz mając na względzie szczególne okoliczności i ograniczenia, należy dopuścić zaświadczenia w dowolnej formie, która w sposób wystarczający dokumentuje stan faktyczny, w szczególności w formie skanu lub zdjęcia. Komisja Stypendialna lub Rektor w razie wątpliwości mogą wezwać studenta do złożenia dodatkowych dokumentów, zaświadczeń, jednak należy mieć na uwadze, że pozyskanie zaświadczeń z urzędów w obecnej sytuacji jest niezwykle trudne, a postępowanie o przyznanie zapomogi powinno być szybkie, aby jak najszybciej student mógł otrzymać pomoc. Organ może posiłkować się oświadczeniami studenta, złożonymi pod rygorem odpowiedzialności karnej. W przypadku kwarantanny student może złożyć zaświadczenie od lekarza lub innego podmiotu, kierującego go na kwarantannę (lub ją nadzorującego). Należy jednak pamiętać, że oprócz faktu skierowania na kwarantannę, student musi wykazać, że spowodowało to jego trudną sytuację życiową (np. mniejsze zarobki). W przypadkach związanych z wyjazdami zagranicznymi student powinien wykazać poniesienie zwiększonych kosztów oraz brak ich zwrotu z innych źródeł.
- Co z podziałem środków w FŚS na uczelni kiedy środki na zapomogi zostaną wyczerpane?
Zapomogi wypłacane są ze środków funduszu stypendialnego, na który każda uczelnia otrzymuje środki z budżetu państwa. Wskazać należy, że Ustawa nie stanowi maksymalnego progu procentowego, który może zostać przeznaczony na zapomogi. W związku z powyższym Rektor wspólnie z samorządem studenckim może dokonać zmian w wewnętrznym podziale dotacji przeznaczonej na fundusz stypendialny. Warto zaznaczyć, ze decyzje powinny być przemyślane, poparte symulacją finansową, uwzględniającej również wypłatę stypendiów przez 10 miesięcy ze względu na możliwą zmianę w harmonogramie roku akademickiego. Należy mieć na uwadze, że uczelnie najczęściej rozdysponowując wydatkowanie dotacji na rok akademicki, pozostawiają kilkunastoprocentową rezerwę środków, która pozostaje w uczelni na kolejny rok akademicki. Rok 2020 jest właściwym momentem na przeznaczenie rezerwowych środków na wypłaty zapomóg.
- Czy uczelnie będą mogły się ubiegać o dodatkowe środki w MNiSW na rok 2020 z powodu wypłaty wspomnianych zapomóg czy będą zmuszone dokonywać zmian w wysokości świadczeń na rok akademicki 2020/2021?
Uczelnie mają prawo wnioskować do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego o zwiększenie wysokości dotacji na stypendia. Wnioski te muszą być umotywowane realnym rozdysponowaniem środków i przyznanych zapomóg, co oznacza, że wnioski o ewentualne zwiększenie należy składać dopiero, gdy wpłyną na uczelnię zasadne wnioski o przyznanie zapomogi, przekraczające dotychczasowe możliwości finansowe funduszu stypendialnego danej uczelni. Konieczne jest w tej sytuacji przyznawania zapomóg w sposób ciągły ze środków, które uczelnia posiada w funduszu stypendialnym. Niewłaściwym zachowaniem będzie „przetrzymywanie” podań studentów do momentu aż wnioskowana kwota przekroczy zabezpieczone środki przez uczelnie. Takie działania wpłyną negatywnie na wsparcie studentów w zabezpieczeniu środków na życie.
Do Sejmu trafił projekt kolejnej ustawy, która wprowadza dalsze zmiany w funkcjonowaniu szkół wyższym, w tym w zakresie świadczeń stypendialnych. Po jej uchwaleniu przedstawimy Państwu kluczowe zagadnienia.
Artykuł powstał w ramach akcji #PomagamyUczelniom o której mogą Państwo przeczytać w osobnym artykule na naszym blogu eksperckim. Zachęcamy do lektury!
Masz pytania? Zadzwoń lub napisz do nas.