Akademia tworzenia i doskonalenia kierunków studiów

Dowiedz się więcej

Stypendium rektora dla najlepszych studentów dla osób przyjętych na I roku studiów – problemy interpretacyjne (cz. I)

Z dniem 1 października 2014 roku weszła w życie Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r., poz. 1198), dalej „Ustawa nowelizująca”. Zakres wprowadzonych zmian jest szeroki i nie ominął także przepisów, które zostały poddane nowelizacji cztery lata temu, w 2011 roku.

Jedną z kwestii ponownie modyfikowanych, są zasady przyznawania stypendium rektora dla najlepszych studentów. Dla przypomnienia należy dodać, że stypendium to zastąpiło z dniem 1 października 2011 roku w miejsce funkcjonującego wcześniej stypendium za wyniki w nauce lub sporcie. Jednocześnie ustawowo ograniczona została liczba studentów, którzy mogli otrzymywać przedmiotowe stypendium ze środków pochodzących z budżetu państwa. Po 1 października 2011 roku, stypendium rektora ze wspomnianej dotacji mogło bowiem otrzymywać nie więcej niż 10% najlepszych studentów na poszczególnych kierunkach studiów. Ponadto o stypendium rektora dla najlepszych studentów mogli ubiegać się jedynie studenci, którzy ukończyli pierwszy rok studiów, przy czym wyjątek stanowiła grupa studentów pierwszego roku studiów drugiego stopnia, którzy mogli ubiegać się o to świadczenie na podstawie osiągnięć uzyskanych na ostatnim roku studiów pierwszego stopnia.

Wejście w życie Ustawy nowelizującej, wprowadziło kolejne zmiany. Podstawową z nich, było rozszerzenie kręgu podmiotów, mogących starać się o stypendium rektora.

Od 1 października 2014 roku, o stypendium to mogą wnioskować także studenci pierwszego roku jednolitych studiów magisterskich oraz studiów pierwszego stopnia.

Na podstawie art. 181 ust. 1a ustawy z dnia 27 lipca 2005 r.– Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. z 2012 r., poz. 572 z późn. zm.), dalej „Ustawa”, o stypendium rektora dla najlepszych studentów może ubiegać się student przyjęty na pierwszy rok studiów w roku złożenia egzaminu maturalnego, który jest laureatem olimpiady międzynarodowej albo laureatem lub finalistą olimpiady przedmiotowej o zasięgu ogólnopolskim, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, jeżeli profil olimpiady jest zgodny z obszarem wiedzy, do którego jest przyporządkowany kierunek studiów.

Analizując cytowany przepis, już na początku można zauważyć, że ustawodawca wprowadził istotne ograniczenie, dotyczące czasu w jakim student pierwszego roku studiów może ubiegać się o stypendium rektora w oparciu o art. 181 ust. 1a Ustawy. Przepis jasno określa bowiem, że o stypendium rektora dla najlepszych studentów, student pierwszego roku studiów (jednolitych oraz pierwszego stopnia) będzie mógł ubiegać się wyłącznie jeżeli został przyjęty na studia w roku, w którym złożył egzamin maturalny, przy czym przez przyjęcie na studia należy tu rozumieć moment, w którym decyzja o przyjęciu na studia stała się wykonalna.

W tym miejscu pojawia się jednak wątpliwość co do samego pojęcia „złożenia egzaminu maturalnego”. Przede wszystkim, czy „złożenie” oznacza jedynie podejście do egzaminu, bez względu na jego końcowy wynik, czy też oznacza kolokwialnie jego „zdanie”, czyli podejście z wynikiem pozytywnym. Ponadto, nie jest jasne czy przez zastosowane w art. 181 ust. 1a Ustawy sformułowanie „złożenia egzaminu maturalnego” należy rozumieć tylko pierwsze złożenie tego egzaminu, czy też wszystkie inne (np. w przypadku powtarzania egzaminu w celu poprawienia wyniku).

W przepisach prawa powszechnie obowiązującego nie funkcjonuje definicja legalna wspomnianego „złożenia egzaminu”. Analizując jednak treść przepisów dotyczących zasad organizacji i przebiegu egzaminów maturalnych, należy wskazać, że zasadnym będzie utożsamianie „złożenia egzaminu maturalnego” z jego zaliczeniem z pozytywnym wynikiem. Za tą koncepcją przemawia przede wszystkim cel wprowadzenia art. 181 ust. 1a Ustawy, który ma promować najzdolniejszych absolwentów szkół średnich, którzy zostali przyjęci na pierwszy rok studiów. Ponadto, do przyjęcia na studia niezbędne jest posiadanie świadectwa dojrzałości (art. 169 ust. 1 pkt. 1 Ustawy), które wydawane jest wyłącznie osobom, które zdały egzamin maturalny, o czym stanowi §106 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U z 2007r. Nr 83, poz. 562 z późn. zm.), dalej „Rozporządzenie” (oraz odpowiednio rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 8 kwietnia 2008 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w publicznych szkołach i placówkach artystycznych (Dz.U. Nr 65, poz. 400, z późn. zm.)). Egzamin maturalny jest różnie definiowany. Należy jednak uściślić, że Rozporządzenie rozgranicza w pewien sposób egzamin maturalny od egzaminu maturalnego z przedmiotów dodatkowych. Analizując przepisy dotyczące stypendium rektora trzeba wskazać, że art. 181 ust. 1a Ustawy odnosi się wyłącznie egzaminu maturalnego w zakresie, w jakim jest wymagany do uzyskania świadectwa dojrzałości. Oznacza to, że dotyczy osób, które z każdego przedmiotu obowiązkowego w części ustnej i w części pisemnej otrzymały co najmniej 30% punktów możliwych do uzyskania oraz przystąpiły do egzaminu maturalnego w części pisemnej z co najmniej jednego przedmiotu dodatkowego, bowiem takie osoby w rozumieniu §101 ust. 1 Rozporządzenia zdały egzamin maturalny.

Następnie należy rozwiać wątpliwość, czy w przypadku gdy osoba, która ponownie podeszła do egzaminu maturalnego w roku innym niż pierwsze podejście, można zastosować art. 181 ust. 1a Ustawy. Względy słuszności oraz analiza pokrewnych przepisów zastosowanych w Rozporządzeniu, sugerują konkluzję, iż w przypadku ponownego podejścia do egzaminu maturalnego, szczególnie w przypadku gdy osoba otrzymała już świadectwo dojrzałości (np. ponowne podejście w celu podwyższenia wyniku uzyskanego z egzaminu maturalnego), nie uprawniają takiej osoby do ubiegania się o stypendium rektora na pierwszym roku studiów, jeżeli znów podjął studia (bez wcześniejszego ukończenia studiów pierwszego stopnia lub jednolitych).

O ile z art. 181 ust. 1a Ustawy nie wynika wprost doprecyzowanie, że chodzi o pierwsze złożenie egzaminu maturalnego (z wynikiem pozytywnym, jak omówiono wyżej), to przyjęcie odmiennej interpretacji stworzyłoby możliwość działania zmierzającego do obejścia ustawy. W takiej skrajnej sytuacji, osoba coroczne składająca egzamin maturalny w celu podwyższenia wyniku, rozpoczynająca jednocześnie co roku nowy kierunek studiów, mogłaby (przy spełnieniu dalszych przesłanek z art. 181 ust. 1a Ustawy) co roku ubiegać się o stypendium rektora dla najlepszych studentów, będąc studentem pierwszego roku studiów. Dopuszczenie takiej sytuacji wypacza cel ustanowienia komentowanych przepisów i może generować sytuacje patologiczne, polegające na bezkarnym pobieraniu świadczenia niezgodnie z celem jego ustanowienia.

Konkludując trzeba podkreślić, że ustawodawca dość niefortunnie posłużył się w art. 181 ust. 1a Ustawy sformułowaniem „w roku złożenia egzaminu maturalnego”, które w praktyce może rodzić szereg wątpliwości interpretacyjnych, a nawet sytuacji niewłaściwego stosowania przytoczonych regulacji. Znacznie bardziej wskazane byłoby użycie sformułowania „w roku uzyskania świadectwa dojrzałości”, co zarówno byłoby bardziej precyzyjne, jak i pozostawałoby spójne z innymi przepisami Ustawy, jak chociażby art. 169 ust. 1, regulującym ogólny tryb przyjmowania na studia.

W kolejnej części publikacji, analizie poddany zostanie drugi z warunków, jakie musi spełniać student pierwszego roku studiów chcący ubiegać się o stypendium rektora dla najlepszych studentów, tj. obowiązek posiadania statusu laureata lub finalisty olimpiady, która może mieć charakter międzynarodowy lub ogólnopolski.

Autor: Piotr Pokorny – Ekspert ds. prawnych i strategicznych

Udostępnij:
Powrót do Bazy wiedzy

Potrzebujesz wsparcia doradczego lub szkoleniowego w tym obszarze? Chętnie pomożemy!

Umów się na bezpłatną konsultację