Ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce wprowadzono nowe zasady dotyczące możliwości kształcenia nauczycieli, w wyniku których uczelnie zobowiązane zostały do wprowadzenia zmian w zakresie tworzenia i prowadzenia kierunków pedagogicznych. Przepisy § 39a rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 września 2018 r. w sprawie studiów oraz art. 206 i art. 212 ustawy z dnia 3 lipca 2018 r. wprowadzające ustawę, umożliwiły uczelniom wybór sposobu przeprowadzenia wymaganych reorganizacji. Ostateczna postać przepisów przejściowych regulujących kształcenie nauczycieli wyłaniała się więc etapami, aż do sierpnia 2019 roku, by na ostatniej prostej umożliwić uczelniom dokonanie świadomych decyzji i wynikających z nich działań. Przyjrzyjmy się zatem krokom, jakie mogły w tym czasie podjąć władze uczelni oraz związanymi z nim konsekwencjami.
Studia prowadzone przez uczelnie na dzień 1 października 2018 r.
Jeśli w dniu 1 października 2018 r. uczelnia prowadziła studia pierwszego stopnia i studia drugiego stopnia na kierunku w zakresie pedagogiki i jednocześnie realizowała na którymkolwiek ze stopni tego kierunku program studiów umożliwiający uzyskanie efektów zgodnych z dotychczasowym standardem kształcenia nauczycieli, mogła – pod pewnymi warunkami – przekształcić je w jednolite studia magisterskie na kierunku pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna.
Jeżeli chcą Państwo zapoznać się z treścią artykułu przygotowanego przez eksperta Instytutu Rozwoju Szkolnictwa Wyższego ds. prawnych i formalnych aspektów kształcenia – Grzegorza Laskowskiego, uprzejmie prosimy o zapis do naszego Newslettera.
Zgodnie z art. 206 i art. 212 ustawy z dnia 3 lipca 2018 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (oraz o analogicznym art. 53 ust. 5 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce) uczelnia, która nie posiada uprawnienia do nadawania stopnia doktora w dyscyplinie, do której jest przyporządkowany kierunek studiów, może uzyskać pozwolenie na utworzenie studiów przygotowujących do wykonywania z awodu nauczyciela. W tym celu musi zawrzeć porozumienie o współpracy przy prowadzeniu tych studiów z uczelnią, która posiada uprawnienie do nadawania stopnia doktora w dyscyplinie, do której jest przyporządkowany kierunek studiów.
Natomiast uczelnia, która w dniu wejścia w życie ustawy prowadziła studia już przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela i nie posiadała uprawnienia do nadawania stopnia doktora w dyscyplinie, do której jest przyporządkowany kierunek tych studiów, może prowadzić te studia w przypadku zawarcia porozumienia albo posiadania większej liczby studentów na studiach stacjonarnych niż na studiach niestacjonarnych. Przyjęcia na te studia mogą być prowadzone po raz ostatni na rok akademicki 2021/2022.
Jeżeli uczelnia nie spełnia żadnego z warunków, o których mowa w art. 212, kontynuuje studia przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela do zakończenia cyklu kształcenia rozpoczętego w roku akademickim 2018/2019 i nie prowadzi przyjęć na te studia.
Kształcenie nauczycieli od roku akademickiego 2019/2020
Jeżeli uczelnia w terminie do dnia 15 maja 2019 r. poinformowała MNiSW o zamiarze prowadzenia kształcenia na kierunku „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna” utworzonym w trybie § 39a rozporządzenia, mogła je rozpocząć od roku akademickiego 2019/2020. Taka uczelnia może kontynuować kształcenie na likwidowanych kierunkach w zakresie pedagogiki:
- na studiach pierwszego stopnia – do zakończenia ostatniego cyklu kształcenia rozpoczętego przed dniem 1 października 2020 r.,
- na studiach drugiego stopnia – do zakończenia ostatniego cyklu kształcenia rozpoczętego przed dniem 1 października 2023 r.
Z dniem zakończenia ostatniego cyklu kształcenia wygaśnie pozwolenie na utworzenie studiów albo straci moc uchwała senatu w sprawie ich utworzenia.
Warto mieć na uwadze, że kształcenie w zakresie przygotowania do wykonywania zawodu nauczyciela przedszkola i klas I–III szkoły podstawowej jest w takim przypadku dopuszczalne wyłącznie na studiach drugiego stopnia (dla absolwentów studiów pierwszego stopnia o takim samym zakresie), do dnia zakończenia ostatniego cyklu kształcenia rozpoczętego przed dniem 1 października 2022 r.
Skutki „połączenia” pedagogik
Zatem, jeśli Uczelnia nie podjęła decyzji o „połączeniu” pedagogik i niczego nie zgłaszała MNiSW, od chwili wejścia w życie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce może wystąpić o pozwolenie na utworzenie studiów na kierunku pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna (nie przeszkadzał w tym nawet czasowy brak odpowiedniego standardu kształcenia). Zachowuje wówczas uprawnienia do studiów dwustopniowych, ale bez możliwości prowadzenia na nich kształcenia w zakresie przygotowania do wykonywania zawodu nauczyciela przedszkola i klas I–III szkoły podstawowej.
W przypadku, gdy Uczelnia zdecydowała się na wygaszanie studiów dwustopniowych na rzecz utworzenia jednolitych studiów magisterskich na kierunku p. p. i w., chcąc nadal kształcić na dwustopniowej pedagogice (pozbawionej specjalności nauczycielskich, ale i z zakresu pedagogiki specjalnej; vide: rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela), powinna podjąć odpowiednie uchwały senatu w sprawie utworzeniu kierunków lub złożyć stosowne wnioski. Aktualnie MNiSW popiera jak najszybsze podjęcie takich działań, chociaż nie określono jeszcze, jak formalnie rozwiąże ewidencjonowanie nowego pozwolenia równolegle z dotychczasowym. Jedną z możliwości jest złożenie wniosków, odwołując się do przepisów przejściowych i ze wskazaniem terminu udzielenia pozwolenia po zakończeniu starych cykli. Można jednocześnie zakładać, że wraz ze wzrastającą liczbą wniosków już planowanych przez uczelnie, Ministerstwo doprecyzuje i wskaże preferowane rozwiązanie. Na zakończenie warto odpowiedzieć na pytanie, które pojawia się rzadko, ale jest interesujące: dlaczego uczelnia, która kształciła nauczycieli w ramach tzw. specjalności nauczycielskiej i usunęła ją z programu studiów, ale i utworzyła p. p i w. w trybie § 39a rozporządzenia, nie mogłaby kształcić nadal na dwustopniowej pedagogice w zakresach nie objętych standardem równolegle do nowo utworzonego p. p. i w.?
Możliwość stworzenia nowego kierunku w oparciu o dwa dotychczasowe jest proceduralnym ułatwieniem wprowadzonym w rozporządzeniu. Chociaż analogiczne rozwiązanie zastosowano już np. w przypadku „fizjoterapii”, to należy pamiętać, że są to sytuacje szczególne. Biorąc pod uwagę dwie ścieżki, którymi mogły pójść szkoły wyższe, nie ma podstaw, aby uczelnie z jednej grupy otrzymały pozwolenie „w prezencie”. Uczelnia chcąca dysponować trzema pozwoleniami będzie musiała utworzyć jakiś kierunek: albo nienauczycielską pedagogikę dwustopniową albo jednolite studia magisterskie na kierunku pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna.
Więcej informacji na powyższy temat znajdziecie Państwo na stronie Prawo.pl pod LINKIEM.
Autor: Grzegorz Laskowski, ekspert ds. prawnych oraz formalnych aspektów kształcenia, Instytut Rozwoju Szkolnictwa Wyższego
Jeżeli będą potrzebowali Państwo eksperckiej pomocy w kwestiach prawnych dot. szkolnictwa wyższego, uprzejmie prosimy o kontakt: +48 81 8228 615, biuro@irsw.pl
